اشرف غنی این سخنان را در اجلاس سارک ایراد کرد که در کشور نیپال برگزار شده است. پیش از این پرویز مشرف رئیس جمهور سابق پاکستان از راه اندازی جنگ نیابتی میان هند و پاکستان در افغانستان سخن رانده بود. پرویز مشرف رئیس جمهوری پیشین پاکستان به خبرگزاری فرانسه گفته که خروج نیروهای رزمی پیمان ناتو از افغانستان می تواند پاکستان و هند را به راه اندازی جنگ نیابتی در افغانستان بکشاند. آقای مشرف با اشاره به تلاش هند برای گسترش نقش خود در افغانستان از طریق نفوذ در اقوام ساکن این کشور، عنوان کرده بود که پاکستان نیز می تواند از با نفوذ بر قوم پشتون به مقابله نیابتی علیه هند در آن کشور بپردازد. در این مقاله تلاش می شود ماهیت جنگ نیابتی و موقف بی طرف افغانستان در منازعات منطقه ای واکاوی شود.
جنگ نیابتی، که با عنوان دیگر جنگ واسطه ای یا وکالتی گفته می شود، جنگی است که در آن قدرت های درگیر به جای این که خود به صورت مستقیم وارد جنگ با یکدیگر شوند، با حمایت های مالی، تسلیحاتی و تبلیغاتی از کشورها یا گروه های مسلح دیگری که با قدرت مقابل در جنگند یا می توانند به کشور مقصد ضربه وارد کنند، سعی در تضعیف آن قدرت یا فشار بر آن می نمایند. هدف از جنگ نیابتی این است که بدون وارد شدن به جنگ تمام عیار از طریق طرف ثالث به طرف مقابل ضربه بزند. به بیان دیگر جنگ نیابتی در اثر تحولات سیاسی و تکنولوژیک سال های اخیر و با دلیل نقش برجسته دستگاه های اطلاعاتی کشورها روی صحنه آمد. در چنین جنگی هرچند که اهداف و وسیله ها از سوی نیروی مبدا، تدارک دیده می شود، تخریب و درگیری فیزیکی اما، به وسیله عاملان آنان و حامیان شان انجام می شود. جنگ های واسطه ای ممکن است همراه با جنگ تمام عیار نیز اتفاق بیفتد. جنگ واسطه ای خالص تقریباً وجود ندارد، زیرا گروه هایی که با یک کشور خاص در جنگ هستند معمولاً به دنبال منافع و هدف های خاص خود هستند که ممکن است با منافع و هدف های کشور حامی آن ها یکی نباشد. چنین جنگی ابتدا میان کشورهای قدرت مند جهانی در دوران جنگ سرد ترویج گردید. کشورهایی که هر کدام به گونه ای به یکی از دو قطب شرق و غرب متصل بودند و با دریافت هزینه ها و حمایت های دو ابر قدرت برای تجلی اهداف آنان تلاش می ورزید.
طرح چنین بحثی از سوی رئیس جمهور سابق پاکستان گویای تنش های عمیق میان دو کشور هند و پاکستان است. این دو کشور از آوان شکل گیری پاکستان با هم در تنازع و تعارض به سر می برند. پاکستان دارای موقعیت و جغرافیای آسیب پذیر است، از همین رو نظامیان این کشور در تلاش اند برای ایجاد موازنه با قدرت اقتصادی و نظامی بزرگی چون هند به دنیال راه ها و گزینه های دیگر باشند. یکی از همین استراتژی ها، فشار دامنه دار سخت و نرم بر افغانستان و تهدید منافع هند در این کشور است. آن چنان که برخی از تحلیل گران باور دارند پاکستان از عنصر افراط گرایی برای تعقیب منافع خود در افغانستان سود می جوید. افغانستان جدید با ایجاد رویکرد بی طرف در قبال این دو کشور نوعی توازن در سیاست خارجی خود ایجاد کرده است. تاکید رئیس جمهور افغانستان در اجلاس سارک، با حضور ناریندرا مودی نخست‌وزیر هند و محمدنواز شریف نخست‌وزیر پاکستان در محل سخنرانی او، با اهمیت دانسته می‌شود و این امر توجه بسیاری را جلب کرد. هرچند مقامهای دولت افغانستان همواره از نگرانی خود نسبت به جنگ نیابتی بین دو رقیب هسته‌ای در منطقه سخن گفته‌اند، اما این نخستین بار است که رئیس جمهوری افغانستان این موضوع را در بالاترین سطح ممکن و در حضور رهبران هر دو کشور مطرح می‌کند. همان گونه که گفته شد موضوع جنگ نیابتی بین پاکستان و هند در میدان افغانستان اخیرا در محافل رسانه‌ای و دیپلماتیک در منطقه مورد بحث بوده و تاکید شده که از وقوع چنین جنگی باید جلوگیری شود.
پیش از این رئیس جمهور غنی در دیدارش با مقامات پاکستان و سفر به آن کشور بر روابط دوستانه و همکاری های مداوم کشورش با پاکستان تاکید کرد. مقامات پاکستان نیز حین سفر رئیس جمهور غنی در این کشور بر حسن روابط و احترام به خواست ها و مطالبات کابل تاکید کرده بودند. قرار است رئیس جمهور افغانستان در حاشیه ی اجلاس با نخست وزیر هند نیز دیدار کند. این اولین دیدارش با نخست وزیر هند در کاتماندو پس از رسیدن به موقعیت رهبری افغانستان است. حامد کرزی رئیس جمهور پیشین افغانستان نیز در دیدار اخیرش از هند گفته که کابل اجازه نخواهد داد خاک افغانستان به محلی برای جنگ نیابتی بین هند و پاکستان تبدیل شود. او از کشورهای هند، چین و روسیه خواسته که مبارزه مشترکی را علیه تروریسم در افغانستان به راه اندازند. کرزی بیش از 20 بار به پاکستان سفر کرده است و تلاش های زیادی نیز به خرچ داد تا پاکستان را متقاعد کند در رفتارش با افغانستان تجدید نظر نماید. هند یکی از بزرگترین حامیان بازسازی و توسعه اقتصادی افغانستان است و دو سال پیش دو کشور پیمان استراتژیک با هم امضا کردند که شامل همکاری‌های امنیتی و دفاعی نیز می شود. این نوع از پیمان ها چیزی است که همواره پاکستان را نگران ساخته است، هرچند که مقامات پیشین افغانستان پاکستان را در خصوص نیات خیر اندیشانه هند اطمینان داده بود.
بحث محوری در این مورد این است که اکنون افغانستان تلاش دارد سیاست مشخص و استراتژی خارجی هدفمند را به ویژه در خصوص همکاری های مداوم با پاکستان و هند اتخاذ کند. اتخاذ سیاست بی طرفی امری نامحتمل است مگر این که کابل با واقع بینی به اهداف سیاست خارجی سایرکشورها نگاه کند. نگاه استراتژیک در واقع با ریز بینی و دقت مسایل منطقه ای و جهانی را دنبال کرده و با محور بندی های دقیق قدرت سبب توازن لازم خواهد شد.
خلاصه این که افغانستان نوین با رویکرد های متفاوت و نوین در دو حوزه بیرونی و درونی نظر دارد.در رویکرد خارجی با اتکا به موازنه میان کشورهای منطقه و جهانی و به ویژه همسایه ها و تدوین یک استراتژی مدون و از پیش طراحی شده سعی بر تعقیب منافع ملی در چارچوب یک کنشگر فعال دارد. نگاه به هند و پاکستان و ایجاد موازنه میان این دو کشور همسایه یکی از مهم ترین مواردی است که هم نیاز به دیپلماسی قوی و نیرومند دارد و هم مستلزم قاطعیت و درایت مداری است. افغانستان با دو کشور هند و پاکستان روابط نزدیک و دامن درازی دارد. اما تخاصم این دو کشور همسایه با یکدیگر سبب می شود که هر از گاهی کابل نیز درگیر مباحث آنان شود. استراتژی جدید کابل اما، اکنون بر تعامل مثبت و پایدار این دو کشور استوار است و هرگز به حمایت از یکی از این دو قدرت منطقه ای وارد معامله نخواهد شد. واکنش سریع رئیس جمهور افغانستان نیز ناشی از قاطعیت و ثبات انعطاف ناپذیر برای تعقیب تعامل مثبت و جلوگیری از هرگونه جنگ نیابتی در افغانستان است.